• • • • VOJNOIZDAVAČKI I NOVINSKI CENTAR A u t o ri Dragan JOKSIMOVIĆ, pukovnik Radoslav RAJIĆ, pukovnik Miloš STANIĆ, potpukovnik Pantelija MANDIĆ, potpukovnik, dipL inž. B i b l i o t e ka PRAVILA I UDŽBENICI knjiga sedamsto devedeset peta • GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK Milisav ĐORĐEVIĆ, pukovnik UREDNIK Slavoljub MIRKOVIĆ, major RECENZENT Mitar KNEŽEVIĆ, pukovnik JEZICKI REDAKTOR Dobrila MILETIĆ, profesor Štampa: Vojna štamparija — Beograd, Generala Zđanova SAVEZNI SEKRETARIJAT ZA NARODNU ODBRANU ZAMENIK NAČELNIKA GENERALŠTABA ORUŽANIH SNAGA SFRJ ZA KoV K oV 3 VOJNA TAJNA I n t e r no P R I R U Č N IK ZA D I V E R Z A N TA Beograd, 1988. Rešenjem zamenika načelnika Generalštaba oružanih snaga SFRJ za KoV br. 1140-1 od 16. 06. 1988. godine, odobreno je da se ovaj priručnik kori­ sti u obuci vojnika, starešina i jedinica oružanih snaga. UDK 356.168(035) PRIRUČNIK za diverzante / [Autor Dragan Joksi- mović... et al.]. — Beograd : VojnoizdavaČki i novin­ ski centar, 1988 (/Beograd : Vojna štamparija/). — 549 str. : ilustr. ; 17 cm. — (Biblioteka Pravila i udž­ benici ; knj. 795) Na vrhu nasl. str.: Savezni sekretarijat za narodnu odbranu, Zamenik načelnika Generalštaba oružanih snaga SFRJ za KoV. — Vojna tajna; Interno. — Tiraž 3100 primeraka. — KOV 3. 1, Joksimović Dragan a) Diverzanti Priručnici Priručnik sadrži osnovne taktičko-tehničke podatke o naoružanju, minskoeksplozivnim i drugim MTS i opremi kojima rukuju diverzanti. Detaljnije su opi­ sana minskoeksplozivna i druga opasna sredstva, jer je za njihovo rukovanje potrebna velika stručnost. Obrađeni su oblici dejstva i uslovi u kojima će delo- vati pojedinci ili grupe diverzanata. Opisana su diver­ zantska dejstva, boravak u pozadini neprijatelja i na nepoznatom zemljištu, ishrana u prirodi, pružanje prve pomoći i samopomoći, i dr. Priručnik je namenjen vojnicima-diverzantima, sta- rešinama diverzantskih jedinica i svim drugim pri­ padnicima oružanih snaga koji, pored svojih osnov­ nih, obavljaju i diverzantske zadatke. Sadržaji u knjizi ilustrovani su brojnim slikama i skicama koji omogućavaju da se određeno štivo lakše shvati. CIP — Katalogizacija u publikaciji Centralna biblioteka JNA U V OD U Priručniku za diverzanta sažeti su osnovni taktičko-tehnički i drugi podaci neophodni diver­ zantu, koji su preuzeti iz zvaničnih pravila, uput- stava i udžbenika. Obuhvaćena su osnovna forma­ cijska diverzantska i druga sredstva, koja mogu korisno da posluže prilikom obavljanja raznovrsnih diverzantskih zadataka. Detaljnije su obrađena min- skoeksplozivna i druga opasna sredstva, koja treba dobro poznavati i za čiju je upotrebu neophodna ve­ lika stručnost. Iako se težilo da se u Priručniku nađu brojni podaci neophodni za rad diverzanata, nisu mogli biti obuhvaćeni svi sadržaji predviđeni Planom i progra­ mom borbene obuke i vaspitanja diverzantskih jedi­ nica. Zato se za potpuno savlađivanje diverzantske obuke mora koristiti i druga, šira literatura. Osim materijalno-tehničkih sredstava, u Pri­ ručniku su obrađena pitanja i problemi sa kojima će se pojedinci ili grupe suočavati prilikom dejstva u neprijateljevoj pozadini, kao što su: diverzantska dejstva uopšte, boravak u pozadini neprijatelja i na nepoznatom zemljištu, ishrana u prirodi, pružanje prve pomoći i samopomoći, i drugo. U Priručniku su navedeni osnovni podaci o ala­ tu, pomoćnim sredstvima i opremi koju koriste po­ jedinci i grupe. 5 Priručnik je ilustrovan brojnim slikama i ski­ cama koje dopunjuju teoretska objašnjenja i omo­ gućavaju da se određeni sadržaji lakše shvate. Na kraju Priručnika dati su prilozi sa podacima za opštu namenu, koji se mogu primeniti u praksi. Priručnik je namenjen vojnicima-diverzantima, aktivnim i rezervnim starešinama diverzantskih je­ dinica i svima koji, pored svojih osnovnih zadataka, mogu da obavljaju i diverzantske zadatke. Mogu ga koristiti slušaoci vojnih škola i kurseva i pripadnici diverzantskih jedinica TO. Prilikom ocenjivanja valjanosti Priručnika, tre­ ba uzeti u obzir činjenicu da je to prvi priručnik ovakve vrste, pa su mogući i određeni nedostaci. Korisna iskustva iz trupne obuke treba brižljivo prikupljati, sređivati i o njima povremeno obavešta- vati odgovorne u GŠ OS, kako bi naredno izdanje priručnika bilo još sadržajnije. 1. DIVERZANTSKA DEJSTVA Diverzantska dejstva su vrsta napadnih dejsta- va na kopnu i moru, koja se izvode na specifičan način i sredstvima prilagođenim za tu namenu. Cilj diverzantskih dejstava je: nanošenje agre­ soru što većih gubitaka u materijalno-tehničkim sredstvima i živoj sili; onemogućavanje ili otežava­ nje priprema i izvođenja borbenih dej stava; naruša­ vanje morala i stvaranje opšte nesigurnosti za bo­ ravak i dejstvo njegovih snaga; onemogućavanje ili otežavanje korišćenja raznih objekata i materijalnih dobara naše zemlje i sprečavanje organizovanja i učvršćenja vlasti na privremeno zaposednutoj teri­ toriji. Osim toga, diverzantskim dejstvima se održava stalna borbena aktivnost sopstvenih snaga i u najne- povoljnijim uslovima vođenja rata; znatno ublažuje nedostatak određenih borbenih sredstava; podstiče vođenje oružane borbe; podiže moral sopstvenih je­ dinica i naroda; sprečava i otežava konsolidovanje okupacione vlasti agresora na privremeno zaposed­ nutoj teritoriji; iznuravaju i psihički i fizički iscrp­ ljuju njegove snage i prisiljava da za obezbeđenje svojih snaga i objekata angažuje znatne snage. Diverzantska dejstva se organizuju na širokoj osnovi, masovno i neprekidno. Zavisno od cilja, obi­ ma, intenziteta i angažovanih snaga, mogu imati tak- 7 tički, operativni i strategijski značaj. Brojni pojedi­ načni rezultati, ostvareni u diverzantskim đejstvima, čine, u celini, veliki doprinos oružanoj borbi. U izvođenju diverzantskih dej stava učestvuju pojedinci, grupe i jedinice. Diverzantske jedinice Jugoslovenske narodne armije i Teritorijalne odbra­ ne izvode ta dejstva samostalno ili u sastavu zdru­ ženih taktičkih i operativnih jedinica. Angažuju se, prvenstveno, za obavljanje zadataka za koje je ne­ ophodna specijalistička obučenost i namensko na­ oružanje, sredstva i oprema. Primarni objekti za diverzantska dejstva su: naoružanje i oprema raketnih, artiljerijskih, oklop­ nih, avijacijskih i pomorskih jedinica; organi, ob­ jekti i sredstva komandovanja; objekti i sredstva za upravljanje vatrom; objekti i sredstva za osmatra­ nje, javljanje, obaveštavanje i navođenje; objekti i instalacije na aerodromima i u lukama; skladišta oružja, municije i ratne opreme, radionice i zavodi za izradu i remont naoružanja i vojne opreme; skla­ dišta pogonskog goriva i maziva; objekti infrastruk­ ture koje agresor koristi za svoje potrebe (transport­ na sredstva, stanična postrojenja i objekti na kopne­ nim i pomorskim komunikacijama, izvori i objekti za prenos električne energije, rudnici i objekti za eksploataciju rude, proizvodni objekti, objekti i sred­ stva informisanja i veza, i sl.); organi i ustanove kvislinške vlasti i pripadnici neprijateljevih politič­ kih i drugih organizacija. Pri izboru objekata za di­ verzantska dejstva mora se voditi računa da se ne oštećuju i ne ruše objekti koji imaju vitalni značaj za stanovništvo. 8 Osnovna obeležja diverzantskih dejstava su: tajnost i preciznost priprema, iznenađenje, smelost, drskost, brzina i efikasnost, stroga usklađenost svih aktivnosti i mera u prostoru i vremenu, i brzo i vesto izvlačenje iz rejona — zone dejstva. Diverzantska dejstva su sastavni deo masovnih borbi i bojeva. Ona predstavljaju skup diverzant­ skih akcija međusobno povezanih i usklađenih sa ostalim borbenim dejstvima. Organizuju se i izvode za sve vreme rata, svuda gde ima neprijateljevih jedinica, sredstava i objekata, na PZT i zahvatu fronta. Uspešno izvođenje diverzantskih dejstava za­ visi od: — dobro organizovane obaveštajne službe radi neposrednog prikupljanja podataka o neprijatelju, njegovim objektima i njihovoj zaštiti; — pravilnog organizovanja i usmeravanja di­ verzija na objekte koji imaju vitalan značaj za ne­ prijatelja, uz preduzimanje svih drugih mera od kojih zavisi uspeh svake diverzantske akcije; — tajnosti priprema od početka planiranja do izvođenja diverzija, pri čemu svaka nesmotrenost i neopreznost mogu dovesti do neuspeha i neželjenih posledica; — iznenađenja po mestu, vremenu i cilju di­ verzija, što se ostvaruje brzinom dejstva, uz prime- nu različitih metoda i formi koje neprijatelj ne oče­ kuje, lukavstva, dejstava noću i u nepovoljnim me­ teorološkim uslovima. U kombinaciji sa diverzantskim dejstvima izvo­ de se sabotaže i atentati, koji su sa diverzantskim dejstvima povezani samo ciljem koji se želi postići, a razlikuju se po obimu i načinu dejstva.